Διαβάζοντας το ‘’Μεταμόρφωση’’ μια ησυχία φώλιασε μέσα μου σαν να κάλυπταν οι προτάσεις κενά που δεν ήξερα καν πως υπάρχουν. Λίγο μετά τη μέση του βιβλίου κατάλαβα πως αυτό συνέβαινε γιατί αποτύπωνε με έναν αδιόρατο τρόπο την αποξένωση που νιώθω από την μέρα που γεννήθηκα μέσα στην οικογένεια, την κοινωνία, πολλές φορές ακόμα και μέσα στο ίδιο μου το σώμα. Ο Κάφκα εδώ θέτει ένα βαθιά φιλοσοφικό και υπαρξιακό ερώτημα: Αν δεν ήμουν αυτό που είμαι οι άνθρωποι γύρω μου θα εξακολουθούσαν να με εκτιμούν και να με αγαπούν; Αυτό δηλαδή που αναρωτιέμαι και εγώ όποτε γνωρίζω κάποιον απαγκιστρωμένο στα επιτεύγματα ή τα προνόμια του: τι θα ήσουν χωρίς την καριέρα, το σώμα ή τις τραπεζικές σου καταθέσεις; Έτσι ένα πρωινό μεταμορφώνεται σε κατσαρίδα – παρμένο από μια γερμανική έκφραση της περιόδου που αποκαλούσαν απαξιωτικά ''κατσαρίδες'' τους περιοδεύοντες αντιπρόσωπους – απογυμνώνοντας τον εαυτό του τόσο από την ανθρώπινη φύση του και τον ρόλο του κουβαλητή που έπαιζε στο πατρικό του μετά την οικονομική καταστροφή του πατέρα του όσο και από τη θέση του εργατικού υποτακτικού υπαλλήλου.
Σταδιακά οι δυναμικές αλλάζουν, τα πραγματικά χρώματα της μητέρας, του πατέρα και της αδερφής του αποκαλύπτονται όσο τα συναισθήματα τους ξεθωριάζουν, ο ήρωας απομονώνεται.
Μια από τις πιο έξυπνες σκηνές εκτυλίσσεται όταν ο πατέρας κυνηγά τον ‘’μεταλλαγμένο’’ γιο του πετώντας μήλα, εξορίζοντας τον από το ζεστό δωμάτιο που όλοι μαζί περνούσαν τον χρόνο τους στη ψυχρή κάμαρη του. Έχω την αίσθηση πως αποτελεί έναν παραλληλισμό με το θρησκευτικό αφήγημα του Αδάμ και της Εύας που εκδιώχνονται από τον παράδεισο από τον πατέρα τους επειδή αμάρτησαν αλλά μπορεί βέβαια να είναι μια τυχαία επιλογή του συγγραφέα.
Είναι γνωστό πως ο Franz ασφυκτιούσε μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον. Εδώ επομένως έχουμε ένα από τα πετυχημένα παραδείγματα της ζωής που μετουσιώνεται σε τέχνη. Για την ακρίβεια φοβόταν τόσο πολύ τον πατέρα του που ζούσε μέχρι το τέλος της ζωής του κάτω από τη σκιά του. Ένα τέλος που όπως αναλύει στα βιβλία της η δημοφιλής ψυχαναλύτρια Alice Miller ήρθε πρόωρα γιατί δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να τον αντιμετωπίσει και να τον δει στις σωστές του διαστάσεις, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στο ‘’Γράμμα στον πατέρα’’ παρότι φαινομενικά τον ξεμπροστιάζει. Δεν είναι τυχαίο πως ζήτησε απ' την μητέρα του να δώσει το γράμμα στον πατέρα του, κάτι που εκείνη δεν έκανε.
Τελειώνοντας το μέσα σε μια ημέρα -τόσο πολύ με συνεπήρε- συνειρμικά σκέφτηκα πως ακόμα και σήμερα πολλοί γονείς κάπως έτσι αντιδρούν όταν το παιδί τους κάνει coming out. Σαν να μεταμορφώθηκε από τη μια στιγμή στην άλλη σε ένα αηδιαστικό ζωύφιο που δεν ξέρουν πως να εξαφανίσουν. Μετά θυμήθηκα όσα διάβασα στη βιογραφία του Κάφκα. Ένας άντρας με τέτοιο ψυχοδυναμικό background και γλώσσα σώματος είναι πρακτικά αδύνατο να μην ελκυόταν ερωτικά από άτομα του ίδιου φύλου. Πως ίσως η κύρια πηγή της αδυναμίας του να ήταν αυτό το φοβερό για εκείνη την εποχή μυστικό και πως όλες αυτά που γνωρίζουμε για τις ερωτικές του σχέσεις με γυναίκες (Γράμματα στη Μίλενα) να μην ήταν τίποτα άλλο από τις προσπάθειες ενός ανθρώπου να ακολουθήσει τον σωστό δρόμο, να βρει κάποιο υποκατάστατο αγάπης και ασφάλειας ή έστω η μισή αλήθεια. Πως το ‘’Μεταμόρφωση’’ ίσως να ήταν μια αλληγορία για κάτι που ο ίδιος δεν είχε καταφέρει καν να ονοματίσει.
Με μια γρήγορη αναζήτηση στο Google βρήκα και εξακρίβωσα τις παρακάτω ημερολογιακές καταχωρήσεις που τροφοδότησαν μαζί με το βιβλίο ''Franz Kafka: The poet of shame and quilt (1992)'' τις υποψίες μου:
9 Ιουλίου 1912
Κατά τη διάρκεια παραμονής του σε ένα γυμνιστικό σανατόριο:
‘’Δύο όμορφα Σουηδικά αγόρια με μακριά πόδια, τόσο καλοσχηματισμένα και τεντωμένα που θα μπορούσε κανείς πραγματικά μόνο να τρέξει τη γλώσσα του πάνω τους.’’
Σε άλλη καταχώρηση, περιέγραψε έναν συνεπιβάτη στο τρένο:
‘’Το εμφανώς μεγάλο μέλος του δημιουργεί ένα μεγάλο εξόγκωμα στο παντελόνι του.’’
Δυο εξομολογήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας μόλις έναν χρόνο πριν, στην νέα έκδοση των ημερολογίων του ‘’Franz Kafka: The Diares 1909-1923’’ από Schocken Books. Βλέπεις, ο επιστήθιος φίλος του, Max Brod, που είχε αναλάβει και επιμεληθεί μετά θάνατον ολόκληρο το έργο του είχε λογοκρίνει τα κομμάτια που αφορούσαν την σεξουαλικότητα του αφαιρώντας τα από τις πρώτες εκδόσεις. Είναι μετά να μην απορείς αν αυτός ήταν τελικά ο λόγος που ο ταλαιπωρημένος απ' την φυματίωση συγγραφέας είχε ζητήσει από τον φίλο του να καταστρέψει κάθε χειρόγραφο του ; Μήπως τελικά η ''Μεταμόρφωση'' είναι περισσότερο queer απ' όσο κανείς φανταζόταν;
Είναι απόλυτα λογικό κάποιοι -ειδικά όσοι έχουν εκπαιδευτεί εν αγνοία τους να πιστεύουν ό,τι διαφημίζεται ως αλήθεια ή δεν έχουν νιώσει ποτέ πως είναι να διψάς για αποδοχή σε ένα περιβάλλον που απορρίπτει τα βασικά υλικά σου - να ισχυριστούν πως μερικές γενικές δηλώσεις δεν επιβεβαιώνουν κάτι και πως πιθανότατά δεν είναι τίποτα άλλο από τον θαυμασμό ενός ανασφαλούς άντρα για τα δυνατά σώματα των ''ανταγωνιστών'' του. Όντως κανείς μας δεν μπορεί να είναι βέβαιος αλλά να, είναι αυτή η ποτισμένη από αναγνώσματα, βιώματα και ''συναντήσεις'' διαίσθηση που δεν με αφήνει να πιστέψω πως στη δακτυλοδεικτούμενη πλευρά της σεξουαλικότητας μπορεί να ''υπάρξει καπνός χωρίς φωτιά''.
Σκοπός μου εδώ δεν είναι να επιβάλλω μια ματιά στην κλειδαρότρυπα αλλά να επιχειρήσω να φωτίσω μια εναλλακτική διάσταση του έργου του. Όπως και να έχει, είτε ο Franz Kafka δεν ήταν straight είτε ''απλά'' θύμα ενός δυνάστη πατέρα και της τοξικής αρρενωπότητας του, σημασία έχει πως μας άφησε, ακόμα και αν δεν ήθελε, μια πλούσια λογοτεχνική κληρονομιά που έναν αιώνα μετά μοιάζει σαν να βρέθηκε μόλις στα συρτάρια ενός σύγχρονου μας, ώστε όσοι νιώθουν αταίριαστοι να έχουν πάντα μια παρέα στο κομοδίνο τους: τα βιβλία του.
Κυκλοφορεί νέα έκδοση από τις εκδόσεις Δώμα.
.jpeg)
