Οκ, θα σου πω τι συμβαίνει με τα ιστορικά βιβλία. Υπάρχει τεράστιος κίνδυνος αν η κριτική σκέψη δεν είναι στα φόρτε σου - και δυστυχώς είναι πολλοί εκεί έξω που την συγχέουν με το μεταπτυχιακό ή την καριέρα - να πάρεις ως δεδομένο ό,τι διαβάζεις σε αυτά τροφοδοτώντας έτσι πιθανές ρατσιστικές ή διαστρεβλωμένες αντιλήψεις που φωλιάζουν αθόρυβες μέσα σου. Για παράδειγμα ο ακραίος μύθος της άριας φυλής:
Ένας βασικός λόγος που προσωπικά τα απέφευγα ήταν η ανησυχία πως διαφορετικά θα ερμηνεύσει τα γεγονότα ένας αριστερός ιστορικός, διαφορετικά ένας δεξιός (και πάει λέγοντας) και δεν γνώριζα αν είχα τα εργαλεία να ξεχωρίσω το αδιαμφισβήτητο γεγονός από την οπτική. Στο Sapiens φώναξα ενοχικά αρκετές φορές ‘’Τι λες ρε μαλάκα;’’ με τα ερωτήματα που έθετε ή με τις - για τη δική μου λογική - παράδοξες συνδέσεις του.
Για παράδειγμα στο κεφάλαιο που αναλύει αν όλη αυτή η πρόοδος έχει κάνει τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους γράφει ‘’Αν είναι έτσι, σε τι ωφέλησε η Γαλλική Επανάσταση; Αν οι άνθρωποι δεν έγιναν πιο ευτυχισμένοι, τότε ποιο το νόημα όλου αυτού του χάους…;’’. Θα μπορούσε να πει κάποιος πως εφόσον αναφέρεται στο κομμάτι της ευτυχίας είναι λογικό να επικεντρώνεται εκεί και όχι στις κοινωνικοπολιτικές κατακτήσεις της Γαλλικής Επανάστασης αν λίγο πιο κάτω δεν συμπλήρωνε ‘’…μπορούμε να σταματήσουμε να σπαταλάμε τον χρόνο μας με την πολιτική και τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, τα κινήματα και τις ιδεολογίες, και να εστιάσουμε -αντίθετα- στο μοναδικό πράγμα που μπορεί να μας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους: τη ρύθμιση της βιοχημείας μας’’. Δηλαδή ‘’προτίμησε τα χάπια από το να βγεις στους δρόμους και να διεκδικήσεις’’. Θα μπορούσα και πάλι να το προσπεράσω αν πιο πριν, στο κεφάλαιο για τη δικαιοσύνη δεν μας ρωτούσε ΄΄..είναι ηθικό να επιβάλλουμε υψηλούς φόρους στους πλούσιους προκειμένου να βοηθήσουμε τους φτωχούς’’ ενώ αποκαλεί ως ‘’ρομαντική’’ την λογοτεχνία που ο ήρωας τα βάζει με την κοινωνία πάνω στην προσπάθεια του να χαράξει τον δικό του δρόμο.
Πολλά τα παραδείγματα που θα ήταν ικανά στα χέρια ενός φιλελεύθερου ή ανίδεου να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρήματα υπεράσπισης των μισάνθρωπων αντιλήψεων του για τη ζωή αλλά επειδή δεν θέλω να σε κουράσω ας σταματήσω εδώ. Άλλωστε ο λόγος του για την αδικία και την ανισότητα είναι εξίσου έντονος, πράγμα που σε κάνει να αμφιβάλλεις και να σκέφτεσαι πως ίσως να ήταν ο τρόπος του να μην πάρει μια ξεκάθαρη θέση. Αν και το κάνει πολλές φορές, κάτι που με έκανε να του βάλω τέσσερα αστέρια αντί πέντε.
Παρόλα αυτά προσφέρει γενναιόδωρα στον αναγνώστη αυτό που υπόσχεται. Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου. Από την εποχή του τροφοσυλλέκτη μέχρι την σταδιακή μελλοντική εξαφάνιση του homo sapiens. Όσα διάβασα με έκαναν να νιώσω κάποιες φορές ασήμαντος μπροστά στην ακατάπαυστη ροή του χρόνου και άλλοτε τυχερός που διανύω ήδη την τέταρτη δεκαετία της ζωής μου, και πιθανότατα δεν θα ζήσω όσα τραγικά προβλέπει για την μελλοντική κυριαρχία της τεχνητής νοημοσύνης και τους ‘’μη θνητούς’’. Δεν υπάρχει νόημα να σου αναφέρω επιγραμματικά όλα όσα ενδιαφέροντα έμαθα, μια ματιά στα περιεχόμενα αρκεί. Θα σου πω όμως πως δεν σταμάτησα να σημειώνω αποσπάσματα και πληροφορίες και μου επιβεβαίωσε τρεις αλήθειες που τριγύριζαν στο μυαλό μου εδώ και καιρό:
1) Όποιος αγνοεί την ιστορία είναι καταδικασμένος να την επαναλαμβάνει.
2) Όλα όσα προσκυνούν οι άνθρωποι είναι κατασκευασμένα και πως…
3) ίσως, λοιπόν, η ευτυχία να είναι ο συντονισμός των προσωπικών ψευδαισθήσεων του ατόμου περί νοήματος με τις κυρίαρχες συλλογικές ψευδαισθήσεις.
Λένε πως ο καθένας στο τέλος παίρνει από το κάθε βιβλίο αυτά που έχει ανάγκη, ε λοιπόν εγώ θα κρατήσω αυτά εδώ.
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
.jpeg)
