Άλλο ένα βίντεο στο YouTube που κατέληξε σε άρθρο. Ελάχιστο το εισόδημα και που καιρός για σπατάλες; Που θα πάει όμως; Θα αγοράσω αυτό το ρημάδι το μικρόφωνο και μετά ποιος με πιάνει; Γι’ αυτό φρόντισε να κάνεις subscribe. Ο στόχος για φέτος ήταν τα 40 βιβλία — τελικά διάβασα 60, με δύο ακόμα καθ’ οδόν. Ένα χρόνο ήδη στο νησί — ποιος να μου το έλεγε; — μου λείπει τόσο, μα τόσο πολύ να επισκεφτώ ένα βιβλιοπωλείο και να χαθώ μονομιάς ανάμεσα σε ιστορίες και αναγνώστες που, μα τον θεό της λογοτεχνίας, δεν θα σκεφτώ ούτε την ακρίβεια στο supermarket ούτε τα — πολύ λίγα, η αλήθεια είναι — αδιάβαστα. Τουλάχιστον ας το χαρώ τώρα, όσο υπάρχει ακόμα μια σχετική ασφάλεια πως τα περισσότερα βιβλία και εξώφυλλα δημιουργούνται εξ ολοκλήρου από ανθρώπους. Ω, ναι, φτάνουμε δυστυχώς σε αυτό το σημείο.
Hermann Hesse – Ντέμιαν
Όταν διάβασα τον Λύκο της στέπας ήμουν απόλυτα βέβαιος πως θα κατέληγε σε αυτή τη λίστα. Έλα όμως που δανείστηκα λίγο αργότερα αυτό εδώ αρπάζοντας αναπάντεχα τη θέση του. Ζηλεύω όσους είχαν την τύχη να το διαβάσουν στην εφηβεία τους, κι ας μην μπορώ να ορκιστώ πως στα δεκαπέντε θα το εκτιμούσα. Ένα μυθιστόρημα τόσο άρτιο και γεμάτο νοήματα, που πραγματικά μπορεί να σου αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο γύρω σου και τον εαυτό σου — ειδικά αν βρεθεί στο δρόμο σου σε μια πιο τρυφερή ηλικία. Στην ουσία ο κεντρικός ήρωας είναι άλλος, ο Έμιλ Σίνκλερ, και ο Ντέμιαν είναι εκείνος που φύτεψε τον σπόρο της αμφισβήτησης και της κριτικής σκέψης στο μυαλό του, ωθώντας τον να αναθεωρήσει τα πάντα. Τελειώνοντάς το, θυμήθηκα τον δικό μου «Ντέμιαν», την πρώτη μου σπιτονοικοκυρά, τα βιβλία που μου δάνειζε, τις συζητήσεις μας, και ένιωσα την ανάγκη να της τηλεφωνήσω και να της πω «σ' ευχαριστώ» — ή έστω να της στείλω το απόσπασμα που μιλά για «εμάς». Αλλά, ξέρεις, μερικές σχέσεις οφείλουμε να τις αφήνουμε να κάνουν τον κύκλο τους, όσο κι αν πονάει.
Franz Kafka – Η Μεταμόρφωση
Η πρώτη μου επαφή με τον Κάφκα έγινε πέρυσι τον Αύγουστο, με το Γράμμα στον πατέρα. Να πω ότι μου άρεσε; Ψέματα θα πω — ίσα ίσα μου άφησε μια πικρία, και μόνο η ιδέα ενός ανθρώπου που νιώθει τόσο τρομοκρατημένος με τον ίδιο του τον πατέρα ώστε δειλιάζει να τον αντιμετωπίσει ακριβώς όπως του αξίζει ακόμα και μέσα από ένα γράμμα. Η Μεταμόρφωση, αντιθέτως, ήταν σκέτη αποκάλυψη· και επειδή τα έχω γράψει ήδη αναλυτικά στο blog, πάτα εδώ για να διαβάσεις όσα έχω πει για τη δημοφιλή νουβέλα που με έκανε να συμπαθήσω τις κατσαρίδες αλλά και γενικότερα για τον Franz Kafka.
Annie Ernaux – Τα χρόνια
Όσο περνούν οι μήνες, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνομαι πως αυτό που έκανε η Γαλλίδα συγγραφέας είναι αξιοθαύμαστο. Τουλάχιστον με Τα Χρόνια, μιας και δεν έχω διαβάσει κάτι άλλο δικό της. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί, κακά τα ψέματα, όταν το ξεκίνησα σκεφτόμουν «οκ, ενδιαφέρον είναι, αλλά όχι να πάρει και Νόμπελ» — φυσικά και δεν πιστεύω στην αντικειμενικότητα οποιουδήποτε βραβείου, αλλά κουβέντα να γίνεται. Η εναλλακτική της όμως ποια ήταν; Να χρωματίζει με λεπτομέρειες την κάθε δεκαετία, καταλήγοντας σε έναν ''Οδυσσέα'' *; Δυστυχώς δεν ζούμε στην εποχή του Proust, όπου οι εκδοτικοί οίκοι και οι αναγνώστες επένδυαν χρόνο και χρήμα σε ανάλογο εγχείρημα. Θα ήμουν ψεύτης όμως αν δεν σου έλεγα πως συχνά αναρωτιέμαι μήπως η επιλογή της «στείρας» ημερολογιακής, σχεδόν δημοσιογραφικής γραφής, δεν ήταν τυχαία αλλά ένα έξυπνο, κατ' ανάγκη καμουφλάρισμα ενός πιθανού περιορισμένου λογοτεχνικού ταλέντου. Αν έχεις διαβάσει το Επιστροφή στη Ρενς του Didier Eribon, μπορείς να συγκρίνεις και να βγάλεις τα συμπεράσματά σου. Όταν ο μαθητής ξεπερνά τον δάσκαλο...
Marcel Proust – Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο (Από τη μεριά του Σουάν)
Και μια που αναφέρθηκα στον Proust, τι να πω για αυτόν τον συγγραφέα που έκανε όλους τους άλλους ομότεχνους του να φαντάζουν στα μάτια μου με σχολιαρόπαιδα που γράφουν εκθέσεις; Από τις πιο συγκλονιστικές αναγνωστικές εμπειρίες που έχω ζήσει, και πόσο χαίρομαι που έχω μπροστά μου ακόμα έξι χορταστικούς τόμους αφηγηματικής μαγείας. Αγνόησε τις κριτικές που κάνουν λόγο για φλυαρία και απουσία πλοκής — δεν μιλούν αυτοί αλλά η διάσπαση προσοχής του καιρού μας, που αντιμετωπίζει το βιβλίο καταναλωτικά, με τη σκέψη «άντε να τελειώσει κι αυτό να πάμε γρήγορα στο επόμενο» και στο λέω εγώ που βαριέμαι του θανατά τις ατέλειωτες περιγραφές της φύσης. Ο Marcel Proust δεν γράφει απλώς — φωτογραφίζει, περνώντας με την πένα του όσα τον συγκινούν στην αιωνιότητα, χαρίζοντας στις αναμνήσεις και στον κόσμο του την αθανασία . Αλλά, για να μην τα επαναλαμβάνω, κάνε κλικ εδώ.
Charles Bukowski – Ιστορίες θαμμένης ζωής
Ο Charles θα νύσταζε αν διάβαζε το κείμενο που έγραψα γι’ αυτόν, οπότε delete και πάμε απ’ την αρχή. Στην εποχή «τελειότητας» που μας έλαχε, όπου όλοι μιλούν με όμορφες, δοκιμασμένες, φθαρμένες από την άσκοπη χρήση λέξεις, προσπαθώντας να ταιριάξουν και να κερδίσουν followers, αναγνώστες ή πελάτες, ο αφιλτράριστος λόγος του Bukowski απελευθερώνει. Αυτή η εκρηκτική προσωπικότητα είναι φοβερά παρεξηγημένη, και πρώτα απ’ όλους από μένα, αφού - όπως έχω πει και στο TikTok - τον σνόμπαρα, πέφτοντας θύμα της φήμης του και της βιαστικής γνώμης ανθρώπων που σπεύδουν, απομονώνοντας δηλώσεις ή στιγμιότυπα, να βάλουν ταμπέλες στους άλλους για να νιώσουν ασφάλεια. Ο καταραμένος, αθυρόστομος ποιητής ήρθε για να μου υπενθυμίσει τη σημασία του να κρατάς πάντα, όσο δύσκολη κι αν είναι η καθημερινότητα, μια μικρή σπίθα ζωντανή μόνο για σένα, ώστε να είσαι λειτουργικός όταν, εκεί γύρω στα πενήντα, σου χτυπήσει η ευκαιρία την πόρτα, και για να μου επιβεβαιώσει πως η λογοτεχνία δεν είναι μόνο αυτό το τετραγωνισμένο, αμετάβλητο, στατικό πράγμα που είχα από μικρός στο μυαλό, αλλά μια τέχνη που μπορεί να πάρει πολλές μορφές, τόσες όσες και οι καλοί συγγραφείς.
Σημείωση: η επιλογή του συγκεκριμένου βιβλίου είναι τυχαία. Σε όλα τα διηγήματα του Charles ελλοχεύουν βάλτοι και κήποι.
Eldridge Cleaver – Ψυχή στον πάγο
Παιδεύτηκα αρκετά για το αν έπρεπε να σου μιλήσω για αυτό το δοκίμιο. Περιέχει έντονο ομοφοβικό, κακοποιητικό λόγο — καημένε James Baldwin, πρέπει να μάθω αν απάντησες ποτέ στον οχετό του — και, αν ήθελα να μείνω πιστός στις αξίες μου, θα ήταν πιο έντιμο να επιλέξω το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος του Primo Levi. Εδώ όμως θα κάνω μια εξαίρεση για δύο κυρίως λόγους: αφενός, ο συγγραφέας έχει περάσει στη λήθη — σε αντίθεση με τον Baldwin — και δύο-τρία αντίτυπα παραπάνω από τα μεταχειρισμένα θα ’ναι σαν τρύπα στο νερό· και αφετέρου, πρόκειται για μια, γραμμένη στη φυλακή, μαρτυρία ξέχειλη από ψυχή και πάθος, κάτι που σπάνια συναντώ σε non fiction. Ο φυλετικός ρατσισμός αναλύεται και ψυχογραφείται μέσα από τα βιώματά του Eldridge με διεισδυτικότητα και ευστοχία που θα ζήλευε μέχρι και ο πιο δημοφιλής ακαδημαϊκός, γι' αυτό και με έκανε να αναρωτιέμαι πως στο καλό γίνεται να μην υπάρχουν ανάλογης δυναμικής προσωπικότητες στο LGBT+ κίνημα. Να ’ναι επειδή η σεξουαλικότητα, εν αντιθέσει με το χρώμα του δέρματος, μπορεί να κρυφτεί; Οπότε γιατί να ρισκάρουμε τα προνόμιά μας; Ή μήπως η cis straight αντρική ταυτότητα αποτελεί ισχυρότερο πάσο στις πατριαρχικές κοινωνίες, ανεξαρτήτως εθνοτικής καταγωγής, παρέχοντας στον κάτοχό της a priori ένα ζωογόνο σωτήριο τσαγανό;
Pier Vittorio Tondelli – Χωριστά δωμάτια
Έχω γράψει πολλά για αυτό το autofiction τόσο εδώ όσο και στο instagram, παραθέτοντας επιλεγμένα αποσπάσματα. Το μόνο που έχω να προσθέσω είναι πως, αν είσαι gay άντρας ή ανήκεις γενικά στην queer «κοινότητα» — σιχαίνομαι τον όρο «κοινότητα» γιατί μόνο αυτό δεν είμαστε, αλλά κάπως πρέπει να το πω — δεν θα σταματάς να υπογραμμίζεις παραγράφους ή προτάσεις περνώντας χωρίς ανάσα από τη μια ταύτιση στην άλλη . Αυτό και το Κολυμπώντας στο σκοτάδι — που διάβασα πρώτη φορά πέρυσι και γι’ αυτό δεν φιγουράρει στη φετινή λίστα — πρέπει να τα αποκτήσεις ή να τα κάνεις δώρο τώρα.
Άλμπερ Καμύ – Ο ξένος
Από εκείνα τα κλασικά βιβλία που καταλαβαίνω γιατί δεν απουσιάζουν ποτέ, τόσες δεκαετίες μετά την έκδοσή τους, από τους καταλόγους των best sellers. Οι σιωπές σε αυτό εδώ το μυθιστόρημα είναι πιο σημαντικές από τους διαλόγους, κι αυτή είναι η συνταγή της διαχρονικότητας του — και ταυτόχρονα ο λόγος που αρκετοί το θεωρούν υπερεκτιμημένο: γιατί αδυνατούν να διαβάσουν πίσω από τις γραμμές. Τον Σεπτέμβριο κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους η ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία François Ozon με τον Benjamin Voisin στον ρόλο του Μερσώ, αλλά φυσικά δεν προβλήθηκε στην Ελλάδα.
Λία Νικολάου – Το Λαϊνάκι
Μπορεί να σχεδίαζα η ελληνική λογοτεχνία να απλωθεί σε άλλο κείμενο αλλά δεν μπορούσα να αφήσω τη χρονιά να φύγει χωρίς να σου μιλήσω για τη Λία Νικολάου. Όσα ήθελα να ξεδιπλώσω στο χαρτί για το τρίτο μυθιστόρημα της υπάρχουν ήδη εδώ. Προσωπικό μου αγαπημένο είναι το πρωτόλειο της, το Να μ’ αγαπάς, μια ιστορία αγάπης ανάμεσα σε δύο άντρες — εκ των οποίων ο ένας είναι σεξεργάτης — τοποθετημένη επιτέλους στην ελληνική πραγματικότητα. Ένα από τα καλύτερα του είδους σε αυτή τη χώρα που επιμένει να σνομπάρει τη ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνία, εκτός αν είναι «εισαγόμενη» και πάντα με μπόλικο αχρείαστο δράμα. Παρόλα αυτά, Το Λαϊνάκι έχει τη στόφα εκείνη του ώριμου πια καλλιτέχνη που ξέρει πως να σου σερβίρει την ιστορία που επιθυμεί και να σε κάνει να τον ακούσεις, ενώ σε παρασέρνει ο παλμός της αφήγησης και των ιστορικών γεγονότων. Σκεφτόμουν πως ο Βόλος θα έπρεπε να είναι περήφανος για το έργο της Λίας - ειδικότερα για Το Λαϊνάκι - αλλά μετά θυμήθηκα ποιον ψήφισαν για δήμαρχο.
Simone de Beauvoir – Οι ωραίες εικόνες
Ένα βιβλίο που δεν βλέπω ποτέ και πουθενά, και — δυστυχώς — καταλαβαίνω γιατί. Η έκδοση φαίνεται τόσο παρωχημένη που την κοιτάς και σκέφτεσαι «δεν έχει να μου πει τίποτα». Κι όμως, είναι από εκείνα τα μυθιστορήματα που η εποχή και η έκρηξη των social media το φέρνουν να μοιάζει πιο επίκαιρο και φρέσκο τώρα απ’ ό,τι το 1966, όπου και κυκλοφόρησε. Αυτό όμως που το κάνει πραγματικά σπουδαίο είναι πως δεν περιορίζεται μόνο στους τρόπους με τους οποίους μετατρεπόμαστε αθόρυβα σε πιόνια της καταναλωτικής κοινωνίας, της αστικής ηθικής ή του καθρέφτη μας, αλλά επεκτείνεται και στην ωραιοποιημένη εικόνα που σχηματίζουμε ενίοτε για όσους αγαπάμε — ένας μηχανισμό άμυνας, γεννημένος πάνω στη ακατανίκητη ενστικτώδη ανάγκη μας να διατηρήσουμε ζωντανό τον μύθο ή απλώς να τους αντέξουμε.
Toby Litt – Η ιστορία της σεξουαλικότητάς μου
Όταν με έκανε να γελάσω αληθινά από την πρώτη σελίδα, υποψιάστηκα πως θα το ερωτευτώ. Δεν έχω διαβάσει ποτέ ξανά κάτι τόσο πνευματώδες, αστείο, αυθεντικό, ειλικρινές, συγκινητικό, αληθινό, που να με κάνει να το προσθέσω ασυζητητί, τελευταία στιγμή, στη λίστα με τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Ακόμα και οι αμήχανες στιγμές που ο συγγραφέας φαίνεται να υπερπροσπαθεί να μας πείσει για το χιούμορ του — κάτι που το έχει αποδείξει ήδη στις πρώτες εκατό σελίδες — σε κάνουν να νιώθεις μια επιπλέον τρυφερότητα για αυτό το πλάσμα που σου άνοιξε, σαν μικρό παιδί, ολότελα την καρδιά του. Η πρόζα του είναι τόσο νεανική, συνειρμική και αναζωογονητική — και άντε τώρα να βρεις κάτι παρόμοιο. Θα μπορούσα, για να μιλήσω στη γλώσσα του, να το παρομοιάσω με το πνευματικό παιδί ενός συγγραφικού οργίου ανάμεσα στον Ryan O’Connell, τη Veronica Raimo και τον J. D. Salinger, αλλά θα το αδικούσα. Ελπίζω να μεταφραστούν στα ελληνικά και τα επόμενα βιβλία του γι’ αυτό τρέξε να αγοράσεις ένα αντίτυπο.
Εσένα, ποιο βιβλίο σε κέρδισε φέτος;
*πολυσέλιδο μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα James Joyce
.jpeg)
