James Baldwin: ''Αν δεν είχα γράψει Το δωμάτιο του Τζοβάνι, θα είχα σταματήσει να γράφω γενικά''

 

 

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο συνεντεύξεις του James Baldwin για να μεταφράσω για το blog, έπεσα πάνω σε μια που αφορούσε τη  ζωή του ως συγγραφέας στο Παρίσι και αυτή που βλέπετε εδώ και που προτίμησα κυρίως γιατί μιλάει για το βιβλίο μέσα από το οποίο τον γνώρισα. Το δωμάτιο του Τζοβάνι. Ο Goldstein ενοχλημένος από μια μακροσκελή συνέντευξη του συγγραφέα στο The New York Times Book review, στην οποία δεν αναφερόταν καθόλου στη σεξουαλική του ταυτότητα, τον έπεισε να βρεθούν στο Cafe Riviera ( τότε στέκι του James) για μια πιο αποκαλυπτική συνομιλία. Η άρνηση του γνωστού συγγραφέα να ταυτίσει το όνομα του με τη ταμπέλα του gay πιθανότατα να απογοητεύσει κάποιους, όμως ας μη ξεχνάμε την διαφορά εποχής και τα όσα έχει προσφέρει αυτός ο άνθρωπος τόσο στο κίνημα των δικαιωμάτων των μαύρων όσο και των ομοφυλοφίλων. Η παρούσα συνέντευξη είναι μέρος του βιβλίου ''James Baldwin: The last interview and other conversations''.

 

- Νιώθεις σαν άγνωστος στην gay Αμερική;

Λοιπόν, καταρχάς νιώθω σαν ξένος στην Αμερική από κάθε οπτική γωνία εκτός από, παραδόξως, ως μαύρος. Η λέξη gay πάντα με άγγιζε με τον λάθος τρόπο. Δεν ήξερα ακριβώς  τι σήμαινε. Δεν θέλω να ακουστώ απόμακρος ή υποστηρικτικός γιατί δεν νιώθω έτσι. Απλά νιώθω πως είναι ένας κόσμος που έχει να κάνει λίγο με εμένα και τον τόπο που μεγάλωσα. Δεν ένιωσα ποτέ οικεία με αυτό. Ακόμα και τα πρώτα χρόνια στο Village, όσα είδα από αυτόν τον κόσμο με κατατρόμαξαν, με σάστισαν. Δεν καταλάβαινα την αναγκαιότητα όλων αυτών των παιχνιδιών ρόλου. Και κατά κάποιο τρόπο ακόμα δεν μπορώ. 

- Δεν σκέφτηκες ποτέ τον εαυτό σου ως gay;

 Όχι. Δεν  γνώριζα τίποτα γι' αυτό. Το μόνο που είχα ακούσει είναι η λέξη ''ομοφυλόφιλος'' και αυτό δεν κάλυπτε ότι άρχιζα τότε να νιώθω. Ακόμα και όταν άρχισα να συνειδητοποιώ κάποια πράγματα για τον εαυτό μου, να υποψιάζομαι ποιος είμαι και ποιος πιθανόν να γινόμουν, εξακολουθούσε να είναι κάτι πολύ προσωπικό. Ήταν στα αλήθεια ένα θέμα μεταξύ εμένα και του Θεού. Θα έπρεπε να ζήσω τη ζωή για την οποία με είχε πλάσει για να ζήσω. 

 - Πότε ξεκίνησες να σκέφτεστε τον εαυτό σου  με αυτούς τους όρους;

Με χτύπησε με μεγάλη δύναμη όσο ήμουν πάνω στον άμβωνα. Πρέπει να ήμουν δεκατεσσάρων. Ήμουν ακόμη παρθένος. Δεν είχα την παραμικρή ιδέα τι έπρεπε να κάνεις γι' αυτό. Στα αλήθεια δεν καταλάβαινα τίποτα από όσα ένιωθα εκτός από το ότι ήξερα πως αγαπούσα ένα αγόρι, για παράδειγμα. Αλλά ήταν κάτι μεταξύ μας. Και μέχρι τη στιγμή που έφυγα από το σπίτι, όταν ήμουν 17 ή 18 και ακόμα παρθένος, ήταν σαν οτιδήποτε άλλο στη ζωή μου, ένα πρόβλημα που θα έπρεπε να λύσω μόνος. Ξέρεις, δεν μου είχε συμβεί ποτέ να συμμετέχω σε μια ομάδα. Πρέπει να πω ότι ένιωθα πολύ, πάρα πολύ μόνος. Άλλα ήμουν μόνος σε τόσα άλλα επίπεδα που αυτό ήταν ακόμα μια πτυχή.

 - Οπότε όταν μιλάμε για την gay ζωή, που είναι τόσο στοχευμένη στην ομάδα, στην ''φυλή''... 

Και δεν είμαι καθόλου τέτοιος άνθρωπος...

 ...νιώθεις μπερδεμένος μ' αυτό; 

Νιώθω μακριά από αυτό. Είναι ένα φαινόμενο που ήρθε πολύ μετά αφότου μορφοποιήθηκα σαν άνθρωπος. Υπό μια έννοια, δεν θα μπορούσα να το αντέξω οικονομικά. Βλέπεις , δεν είμαι μέλος σε τίποτα. Συμμετείχα στην εκκλησία όταν ήμουν πολύ, πολύ νέος και δεν έχω πάρει μέρος πουθενά αλλού έκτοτε, εκτός από μια σύντομη θητεία στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Είμαι ανορθόδοξος, ξέρεις. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν νιώθω δίπλα στα αδέρφια και τις αδερφές μου.

 - Έχεις κάποιο ιδιαίτερο αίσθημα ευθύνης απέναντι στον gay κόσμο; 

Απέναντι στο φαινόμενο που αποκαλούμε gay, ναι. Νιώθω ξεχωριστή ευθύνη γιατί θα πρέπει να γίνω ένα είδος μάρτυρα, ξέρετε.

- Είσαι ένας από τους αρχιτέκτονες του είδους με το να γράφεις δημόσια γι' αυτό και να το ανυψώνεις  στη σφαίρα της λογοτεχνίας. Όταν σκέφτομαι τι ρίσκο θα ήταν να γράφεις για την ομοφυλοφιλία όταν το έκανες...

 Μιλάς για ''Το δωμάτιο του Τζοβάνι'' Ναι, ήταν δύσκολο. Αλλά έπρεπε να το κάνω για να ξεκαθαρίσω κάτι για τον εαυτό μου. 

 - Τι ήταν αυτό ;

Που βρισκόμουν στον κόσμο. Εννοώ, από τι ήμουν φτιαγμένος. Τέλος πάντων, ''Το δωμάτιο του Τζοβάνι'' δεν είναι στα αλήθεια για την ομοφυλοφιλία. Είναι το όχημα μέσα από το οποίο το βιβλίο κινείται. Το ''Πήγαινε πες το στα βουνά'', για παράδειγμα, δεν είναι για μια εκκλησία, και ο Τζοβάνι δεν είναι πραγματικά για την ομοφυλοφιλία. Είναι για το τι συμβαίνει σε σένα όταν φοβάσαι να αγαπήσεις τον οποιονδήποτε. Κάτι το οποίο είναι πολύ πιο ενδιαφέρον από το ερώτημα της ομοφυλοφιλίας.

 - Αλλά δεν έκρυψες την σεξουαλικότητα.

 Όχι.

 - Και αυτή η απόφαση από μόνη της πρέπει να ήταν τρομερά ριψοκίνδυνη.

 Ναι. Η εναλλακτική ήταν χειρότερη.

 - Ποια θα ήταν αυτή ;

 Αν δεν είχα γράψει αυτό το βιβλίο, πιθανότατα θα είχα σταματήσει να γράφω γενικά.

 - Ήταν τόσο σοβαρό.

 Είναι τόσο σοβαρό. Το ζήτημα της ανθρώπινης επαφής,  της ακεραιότητας, στην περίπτωση μου, το ζήτημα του να προσπαθείς να γίνεις συγγραφέας, όλα συνδέονται με το ζήτημα της σεξουαλικότητας. Η σεξουαλικότητα είναι μόνο ένα κομμάτι. Δεν ξέρω καν αν είναι το πιο σημαντικό. Αλλά είναι απαραίτητο.

 - Σε συμβούλευαν οι άνθρωποι να μην γράψεις το βιβλίο τόσο αποκαλυπτικά ;

Δεν ρώτησα κανέναν. Όταν παρέδωσα το βιβλίο μου είπαν πως δεν έπρεπε να το γράψω. Πως ήμουν ένας νεαρός μαύρος συγγραφέας με συγκεκριμένο κοινό και πως δεν θα 'πρεπε να αποξενώσω αυτό το κοινό. Και πως αν εξέδιδα  το βιβλίο,  θα κατέστρεφα την καριέρα μου. Μου είπαν πως δεν θα εκδώσουν το βιβλίο, για να μου κάνουν χάρη. Έτσι πήρα το βιβλίο στην Αγγλία και το πούλησα εκεί προτού το πουλήσω εδώ.

 - Πιστεύεις ότι η άλυτη σεξουαλικότητα σου σε παρακίνησε, στην αρχή , να γράψεις; 

Ναι. Λοιπόν, όλα ήταν άλυτα. Το σεξουαλικό ήταν μόνο ένα από αυτά. Ήταν για λίγο το πιο βασανιστικό και θα μπορούσε να ήταν το πιο επικίνδυνο.

 - Γιατί τόσο ; 

Γιατί με τρόμαζε τόσο πολύ.

 - Γιατί πιστεύεις ότι η ομοφοβία πέφτει τόσο συχνά στα δεξιά του πολιτικού συστήματος;

 Είναι ένας τρόπος να ελέγχεις τους ανθρώπους. Κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά ποιος θα πάει στο κρεβάτι με ποιον, τελικά. Εννοώ ότι η Πολιτεία δεν ενδιαφέρεται πραγματικά, η εκκλησία δεν ενδιαφέρεται πραγματικά. Νοιάζονται όμως για το ότι θα πρέπει να φοβάσαι για όσα κάνεις. Όσο νιώθεις ένοχος για αυτό, το κράτος μπορεί να σε κυριαρχήσει.  Είναι ένας τρόπος άσκησης ελέγχου πάνω στο σύμπαν, τρομοκρατώντας τους ανθρώπους.

 - Σκέφτεσαι να κάνεις παιδιά ;

 Όχι πια. Είναι από τα πράγματα που πραγματικά μετανιώνω, μάλλον το μόνο που μετανιώνω. Αλλά δεν θα μπορούσα να το διαχειριστώ τότε. Τώρα είναι αργά.

Το cafe Riviera στο West Village όπου δόθηκε η συνέντευξη , έκλεισε το 2017 μετά από 48 χρόνια λειτουργίας.

 - Άρα δεν σε ενοχλεί η ιδέα να γίνονται  οι gay  άντρες γονείς.

 Κοίτα, οι άντρες κοιμούνται με άντρες εδώ και χιλιάδες χρόνια  - και μεγαλώνουν φυλές. Αυτή η αντίληψη είναι μια δυτική ασθένεια, πραγματικά. Είναι μια τεχνητή διαίρεση. Οι άντρες θα συνεχίσουν να πηγαίνουν μεταξύ τους ακόμα και όταν η τρομπέτα ηχήσει (αναφορά στην Αποκάλυψη). Είναι μόνο αυτή η νηπιακή κουλτούρα που το έχει κάνει τόσο μεγάλο θέμα.

 - Οπότε αντιλαμβάνεσαι  την ομοφυλοφιλία  σαν κάτι παγκόσμιο;

 Φυσικά. Δεν υπάρχει τίποτα μέσα μου που να μην υπάρχει και μέσα στους άλλους, και τίποτα μέσα στους άλλους που να μην υπάρχει και  μέσα μου. Είμαστε παγιδευμένοι στην γλώσσα, φυσικά. Αλλά ο ''ομοφυλόφιλος'' δεν είναι ουσιαστικό. Τουλάχιστον όχι στο δικό μου βιβλίο. 

- Τι μέρος του λόγου θα ήταν ;

 Πιθανότατα ρήμα. Όπως βλέπεις, μπορώ να μιλήσω μόνο για τη δική μου ζωή. Αγάπησα λίγους ανθρώπους και με αγάπησαν και αυτοί. Δεν είχε τίποτα να κάνει με αυτές τις ταμπέλες. Φυσικά ο κόσμος έχει ένα σωρό λέξεις για εμάς . Αλλά αυτό είναι πρόβλημα του κόσμου. 

- Είναι προβληματική για σένα,  η ιδέα να κάνεις σεξ μόνο με ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι ;

 Λοιπόν, βλέπεις, η ζωή μου δεν ήταν ποτέ καθόλου έτσι. Για τους ανθρώπους που υπήρξαν εραστές μου, λοιπόν, η λέξη ''gay'' δεν σήμαινε  τίποτα.

 - Αυτό σημαίνει πως κινούνταν στο straight κόσμο. 

Κινούνταν στον κόσμο.

 - Πάντα θα βγαίνεις μπροστά και θα δηλώνεις ότι είσαι ομοφυλόφιλος. Δεν θα το κρύψεις ποτέ, ούτε θα το αρνηθείς. Και όμως αρνείσαι να φτιάξεις μια ζωή γύρω  από αυτό;

 Ναι, αυτό το συνοψίζει αρκετά καλά.

 - Τι συμβουλή θα έδινες σε κάποιον που ετοιμάζεται να κάνει coming out;

 Coming out σημαίνει να το πει δημόσια ;

 - Υποθέτω πως σου επιβάλλω αυτούς τους όρους.

Ναι, δεν είναι οι δικοί μου όροι. Αλλά τι συμβουλή θα μπορούσες πιθανόν να δώσεις;  Η καλύτερη συμβουλή που πήρα ποτέ, ήταν από έναν παλιό φίλο, έναν μαύρο φίλο, που είπε πρέπει να πας από τον δρόμο που το αίμα σου χτυπά. Αν δεν ζήσεις τη μοναδική ζωή που έχεις, δεν θα ζήσεις κάποια άλλη ζωή, δεν θα ζήσεις καμία ζωή γενικά. Αυτή είναι η μόνη συμβουλή που μπορείς να δώσεις σε κάποιον. Και δεν είναι συμβουλή, είναι μια παρατήρηση.